Không phải cứ thành lập doanh nghiệp xong thì mọi thứ đều diễn ra tốt đẹp và công ty đó có thể tạo ra lợi nhuận, đứng vững trên thị trường là một nơi vô cùng tàn khốc, đơn vị nào không thể " đấu lại" đối thủ thì cái kết phá sản, giải thể hay thâu tóm, sáp nhập là chuyện dĩ nhiên.
Mua lại doanh nghiệp là một trong những hình thức của hoạt động M&A, cụ thể, đây là "việc một doanh nghiệp mua lại toàn bộ hoặc một phần tài sản của doanh nghiệp khác đủ để kiểm soát, chi phối toàn bộ hoặc một ngành nghề của doanh nghiệp bị mua lại". Như vậy có thể hiểu bản chất mua lại doanh nghiệp như một quá trình chuyển quyền sở hữu từ chủ sở hữu cũ sang cho chủ sở hữu mới để tiếp tục hoạt động kinh doanh. Từ định nghĩa trên, ta có thể phân loại hoạt động mua lại doanh nghiệp được chia làm hai trường hợp là mua lại toàn bộ và mua lại một phần doanh nghiệp.
- Mua lại toàn bộ là trường hợp mà bên mua sẽ trở thành chủ sở hữu đối với toàn bộ doanh nghiệp bị mua lại, đồng thời thụ hưởng toàn bộ quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp bị mua lại.
Mua lại một phần doanh nghiệp được thực hiện dưới hình thức mua tài sản, mua cổ phần hoặc vốn góp của doanh nghiệp khác đủ để kiểm soát chi phối toàn bộ hoặc một ngành nghề của doanh nghiệp bị mua lại. Điều này sẽ giúp ta phân biệt hình thức này với việc góp vốn, mua cổ phần của doanh nghiệp được quy định tại Luật doanh nghiệp. Nếu việc góp vốn, mua cổ phần với mục đích đơn thuần là để trở thành chủ sở hữu chung của doanh nghiệp mà không đủ để giành kiểm soát chi phối doanh nghiệp thì hoạt động này không được coi là việc mua lại doanh nghiệp và không thuộc sự điều chỉnh của Luật cạnh tranh. Kiểm soát và chi phối doanh nghiệp được quy định như sau: " Kiểm soát hoặc chi phối toàn bộ hoặc một ngành nghề của doanh nghiệp khác là trường hợp một doanh nghiệp (sau đây gọi là doanh nghiệp kiểm soát) giành được quyền sở hữu tài sản của doanh nghiệp khác ( sau đây gọi là doanh nghiệp bị kiểm soát) đủ chiếm được trên 50% quyền bỏ phiếu tại Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị hoặc ở mức mà quy định của pháp luật hoặc điều lệ của doanh nghiệp bị kiểm soát đủ để doanh nghiệp kiểm soát chi phối các chính sách tài chính và hoạt động của doanh nghiệp bị kiểm soát nhằm thu được lợi ích kinh tế từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp bị kiểm soát".
Ngoài ra pháp luật cạnh tranh Việt Nam cũng quy định thêm về các trường hợp mua lại doanh nghiệp nhưng không được coi là tập trung kinh tế. Điều 35 Nghị định 116/2005/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật cạnh tranh, quy định doanh nghiệp bảo hiểm, tổ chức tín dụng mua lại doanh nghiệp khác nhằm mục đích bán lại trong thời hạn dài nhất là 01 năm doanh nghiệp mua lại không bị coi là tập trung kinh tế nếu không thực hiện quyền kiểm soát hoặc chi phối doanh nghiệp tham gia sẽ phải gửi cho cơ quan quản lý cạnh tranh hồ sơ thông báo việc mua lại có nội dung quy định tại luật cạnh tranh năm 2004.
Các yếu tố cần quan tâm khi mua doanh nghiệp:
- Phải xin và nhận được các chấp thuận cần thiết trong nội bộ của công ty( dù bên mua hay bên bán) và các bên thứ ba ( bao gồm cả chấp thuận, giấy phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nếu có) liên quan đến giao dịch;
- Đưa ra ý kiến của mình về cấu trúc giao dịch, các văn bản tài liệu cần phải soạn thảo liên quan đến giao dịch và thống nhất được các vấn đề này;
- Chuẩn bị cho ngày hoàn thành giao dịch và thực hiện các quy định được các bên thỏa thuận để hoàn thành giao dịch
- Tiến hành các công việc cần thiết sau ngày hoàn thành và thực hiện trách nhiệm của mỗi bên trong giai đoạn này,
- Thực hiện việc hợp thành giữa hai pháp nhân.